Sắp đến Tết. Cứ đến dịp này, người người nhà nhà lại lo sắm sửa, sao cho bàn thờ gia tiên đủ đầy đẹp mắt, nhà cửa lộng lẫy, mong rước tài lộc an khang.
Có nhiều thứ thuộc về bản sắc, văn hóa, gắn chặt lấy cội nguồn căn nguyên không sao thiếu thốn trong mỗi dịp Tết, ấy là mai vàng đào thắm, bánh tét bánh chưng...và mứt Tết.
Thế nhưng đã nhiều năm rồi, mứt Tết dù vẫn còn được sản xuất, bày bán nhưng không còn được nhiều người thích thú, mong đợi thưởng thức. Người ta nói vui với nhau "Ăn mứt Tết, ăn để...chết à?
Mứt tết là một trong những mặt hàng rất được ưa chuộng thời bao cấp
Cách đây khoảng vài chục năm, trong thời bao cấp, mỗi khi Tết đến xuân về, nhân viên Nhà nước hay các gia đình ở thành thị sẽ được mua phân phối một hộp mứt trong túi quà Tết.
Hộp mứt bằng giấy các tông mỏng, trang trí đơn giản, chỉ có vài "vị" quen thuộc: Mấy lát mứt bí xanh, cà rốt, vài hạt lạc, hạt sen, loằng ngoằng ít mứt dừa và may mắn có hộp thêm được vài quả táo Tàu màu nâu sậm khi ấy là niềm mong mỏi của hết thảy người lớn trẻ nhỏ.
Miếng mứt ngọt ngào mang dư vị của một thời thiếu thốn, nhung nhớ mãi về sau.
Ngày nay, trên bàn thờ cúng gia tiên ngày Tết vẫn thường có hộp mứt thập cẩm, đóng hộp đẹp mắt nhưng thường nằm im lìm trên bàn thờ, trong góc tủ, lặng lẽ qua hết mùa Tết, có khi đến độ mốc thếch, ra giêng bị bỏ đi chứ chẳng ai ăn.
Vì sao nên nỗi...
Vì "bẩn"
Có nhiều nơi, cả làng sống khỏe với nghề làm mứt cổ truyền. Nhưng mỗi đợt cận Tết, người ta lại phanh phui ra hỡi ôi nhiều vấn đề.
Tới các làng nghề sản xuất, la liệt trong nhà, ngoài vỉa hè, sân nhà văn hóa, đường đi, thậm chí là cạnh...bãi rác là các nguyên liệu làm mứt.
Từ các xưởng sản xuất che chắn tạm bợ, người ta thấy mùi hương ngọt ngào, béo ngậy phả ra thơm phức, hấp dẫn thế nhưng các công đoạn ngấu đường, xào mứt, đóng gói đều hết sức mất vệ sinh.
Có kinh hãi không khi hết video lại tới hình ảnh phóng sự phơi bày những nền nhà ướt nhoẹt; những chảo, thìa cáu bẩn bám màu nâu đen; những nong nia đựng mứt lộ thiên mặc sức để ruồi bâu muỗi đậu.
Năm nào cũng là những hình ảnh ấy, năm nào cũng xử phạt, cũng răn đe nhưng chẳng năm nào thấy sự đổi khác.
Quy trình làm mứt sao cho nhanh, cho kịp cung cấp cho các đầu nậu khiến các công đoạn chế biến trở nên qua loa, úi xùi. Vô tình, hương vị mứt đã chẳng thể thơm ngon.
Người dân các vùng sản xuất đã tự tay phá bỏ thương hiệu đã gây dựng lâu năm, cho người tiêu dùng cái nhìn ác cảm về thứ truyền thống tên gọi Mứt Tết.
Vì lo mứt "ngậm" hóa chất độc hại
Hộp mứt thập cẩm bao giờ cũng có nhiều màu sắc, nhìn thôi đã thấy đẹp mắt vô cùng.
Thế nhưng mở hộp mứt ra, người ta dễ dàng nhận thấy mùi vị công nghiệp sực nức chứ không còn là mùi thơm tự nhiên của trái chín cây, củ thu hoạch trong vườn.
Đủ thứ mứt bí, mứt lạc, mứt dừa màu sắc đẹp đến thành quá "lạ", xanh đỏ hồng vàng đủ cả, chẳng thấy chất liệu thiên nhiên đâu mà chỉ thấy rõ màu hóa học.
Người ta đã bắt tận tay bao cơ sở gia công, thậm chí cho các thương hiệu tên tuổi sử dụng phẩm màu giá rẻ để tạo màu mứt, mứt bí thì dùng thuốc tẩy trắng làm tăng độ trắng...
Lo ngại xuất xứ
Không khó để tìm kiếm các kết quả về mứt "rởm", mứt Tết có xuất xứ từ bên kia biên giới.
Ngày nay nhiều tiểu thương nắm bắt thị hiếu rất nhanh, nhập những nguồn hàng Trung Quốc giả các vùng sản xuất nổi tiếng tại Việt Nam để tung ra thị trường các sản phẩm mứt "nhái" nguy hiểm.
Không ai biết rõ nguồn gốc nguyên liệu, chẳng ai tận mục quy trình chế biến các loại mứt này khi chúng đã bị biến báo thành "hàng Việt Nam chất lượng cao" phục vụ người tiêu dùng.
Ấy là còn chưa nói, người ta hay mang mứt Tết đi biếu tặng, tâm lí mình mua, người khác dùng khiến thứ của biếu thành của lo, người nhận không khỏi hoang mang về thứ mình nhận được.
